Na temat natury współczesnego życia cysterskiego w Polsce mówią zwięźle Konstytucje Polskiej Kongregacji Zakonu: „Życie cysterskie, jak każde życie zakonne, zmierza do osiągnięcia doskonałej miłości Boga i bliźniego drogą rad ewangelicznych tak, abyśmy w ten sposób prawdziwie szukali i znajdywali Boga. Pośrednikiem zaś i drogą do Boga Ojca jest Chrystus obecny w Kościele, we wspólnocie braci i w sakramentach. Jego to chcemy naśladować w sposób szczególny, bezpośredni i zasadniczy. Ponieważ naszą profesję przyjmuje Kościół, dlatego też w sposób pełniejszy winniśmy oddać się służbie Kościołowi. Dlatego naśladowanie Chrystusa winno być dla nas służbą Kościołowi czy to przez modlitwę i pokutę, czy to przez różne formy apostolatu.”

Zatem, jeśli chodzi o istotę życia monastycznego, jest ona wciąż ta sama, nie tylko od czasów założenia klasztoru w Cîteaux, ale także od czasów św. Benedykta, a nawet i wcześniejszych – czasów pierwszych mnichów na pustyni egipskiej. To zaś, co się zmienia, to zewnętrzne warunki, w których mnisi realizują owo „naśladowanie Chrystusa przez modlitwę i pokutę, czy przez różne formy apostolatu”.

Jędrzejowscy cystersi od momentu ponownego osiedlenia się w archiopactwie znaczną część swojej pracy skupiają właśnie na tym ostatnim aspekcie, na apostolacie, bowiem ich pieczy powierzono jedną z trzech parafii istniejących w Jędrzejowie. W ramach posługi duszpasterskiej odprawiają msze święte i nabożeństwa, spowiadają, katechizują w szkołach na terenie parafii, posługują chorym w tutejszym szpitalu, nawiedzają ich z kapłańską posługą w domach, głoszą kazania. Ponadto, prowadzą rekolekcje czy dni skupienia w parafiach lub innych wspólnotach.

Osobną sferą działalności tutejszej wspólnoty jest ochrona dziedzictwa kulturowego zgromadzonego przez niemal dziewięć wieków istnienia jędrzejowskiego opactwa. Do niej zaliczają się prace restauracyjne przy kościele i zabudowaniach klasztornych, przyjmowanie i oprowadzanie przybywających licznie pielgrzymów i turystów, praca naukowa z zakresu historii miejsca, a także przybierająca różne formy promocja dziedzictwa jędrzejowskiego klasztoru, w niej zaś pierwsze miejsce zajmuje szerzenie kultu bł. Wincentego Kadłubka, który w tym właśnie klasztorze zakończył swoje życie i znalazł miejsce wiecznego spoczynku.

Mniej widocznym z zewnątrz, ale także istotnym polem działalności jędrzejowskich cystersów jest praca w murach klasztoru związana z utrzymaniem domu oraz niewielkiego gospodarstwa rolnego i ogrodu. Mimo że w wielu dziedzinach prace ogrodnicze wykonują świeccy pracownicy i jest ona w dużej mierze zmechanizowana, cystersi nie stronią od różnego rodzaju prac polowych i nie jest tak bynajmniej z przywiązania do dziewięćsetletniej tradycji. Mnich, pracując na łonie przyrody, zarówno dziewięćset lat temu, jak i dzisiaj, może w niej odnaleźć jej Stwórcę.

Nakreślony obraz byłby niekompletny, gdyby nie wspomnieć o modlitwie, która jest jakby duszą i jednocześnie kośćcem wszystkich podejmowanych przez cystersów prac i posług. Modlitwa gromadzi wspólnotę pięć razy dziennie, aby poprzez recytację psalmów, tekstów biblijnych, a zwłaszcza poprzez sprawowanie Najświętszej Ofiary Eucharystycznej oddawać chwałę Bogu. W ten sposób każdy moment dnia otrzymuje swego rodzaju źródło, które go uświęca, jednak oprócz modlitwy liturgicznej, wspólnotowej, każdy mnich poświęca jeszcze swój czas na osobiste rozmyślanie, czytanie słowa Bożego, adorację Najświętszego Sakramentu, nie zapominając przy tym o najpopularniejszym chyba sposobie uczczenia Maryi Panny, szczególnej patronki zakonu, jakim jest różaniec, czy o innych osobistych praktykach.

Na koniec, trudno sobie wyobrazić, aby braterska wspólnota zakonna spotykała się jedynie przy pracy i modlitwie. Okazji do wspólnego „bycia ze sobą” jest wiele: posiłki, rekreacje, spacery… W końcu św. Benedykt nakazuje swoim uczniom, „aby we wszystkim Bóg był uwielbiony!”

PLAN DNIA JĘDRZEJOWSKIEJ WSPÓLNOTY

Dni powszednie

4³⁰ pobudka

5⁰⁰ wigilie (godzina czytań) i jutrznia

6³⁰ msza św. konwentualna, śniadanie

8⁰⁰ praca, obowiązki

12⁴⁵ seksta (modlitwa południowa)

13⁰⁰ obiad, rekreacja

14⁰⁰ powrót do pracy

18⁴⁵ nieszpory

19⁰⁰ kolacja, czas wolny

20⁰⁰ czytanie duchowe, kompleta, cisza nocna

Niedziele i święta

5⁰⁰ pobudka

5³⁰ wigilie (godzina czytań) i jutrznia

8⁰⁰ śniadanie

12⁰⁰ msza św. konwentualna

13¹⁵ seksta (modlitwa południowa)

13³⁰ obiad, rekreacja

19⁰⁰ kolacja

20⁰⁰ nieszpory, kompleta, cisza nocna